شبكه سازي در پاركهاي علم و فناوري 2

در تعریف شبکه باید گفت: شبکه عبارت است از هرگونهRelation  بین دو یا بیشتر از دو نود که معطوف به یک هدف باشــد. از سویی کار در زمانهای مختلف تعاریف مختلفی را به خود می گیرید و امروزه کار با شبکه ها معنا و مفهوم پیدا می کند. یعنی اگر کسی نتواند خود را در شبکه قرار دهد عملا کاری را انجام نمی دهد.

بد نیست قبل از آنکه وارد اصل موضوع شبکه ها شویم برخی عبارات را برای یاداوری باز تعریف نماییم:

اقتدار: پذیرش توانایی ها، ظرفیت فکری، کیفیت دانش، مهارتهای فنی و خلاقیت و نوآوری را گویند.

یا به عبارت دیگر قابلیت یک ملت برای حل مسائل خود در پنج گانه اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و امنیتی.

راهبرد: روش دستیابی به اهداف یا چشم انداز فردی سازمانی یا ملی است.

استراتژی: روشی است برای رسیدن به یک هدف

دانش: دانش فهمیده می شود، و فرد آن را از طریق تجربه استنباط، یادگیری، بصیرت، خواندن و شنیدن یا تسهیم آن با دیگران به دست می آورد. و نکته مهم آنکه از ترکیب دانشها دانش جدید به وجود خواهد آمد.

فناوری: کاربردی کردن دانش است. فناوری ترکیبی نظام مند از سخت افزار، دانش فنی، مهارتهای انسانی و سازماندهی است.

در فهم فناوری باید توجه داشت که باید چرایی ها را درک کرد. کسی که یک فناوری را در دست دارد می تواند به راحتی آنرا ارتقاء دهد.

علم: شناخت قوانین طبیعت و واقعیتهای جهان هستی و موجودات است. (کشف راز هستی)

نوآوری: خلق محصول، خدمت، یا فرایندی جدید در سازمان است. در مورد نوآوری این نکته مهم است که سطح آن بسیار حایز اهمیت می باشد. یک نوآوری ممکن است در یک جامعه خاص نوآوری تلقی شود در حالی که در جامعه ای دیگر اساسا به عنوان یک نوآوری مورد توجه واقع نگردد.

Swarm چیست؟

يک مورچه در حال حرکت، مقداري فرومون (در اندازه­هاي مختلف) از خود بر زمين باقي مي گذارد و بدين ترتيب مسير را بوسيله بوي اين ماده مشخص مي سازد. هنگامي که يک مورچه به طور تصادفي و تنها حرکت مي کند، با مواجه شدن با مسيري که داراي اثر فرومون بيشتري است، به احتمال زياد مسير فوق را انتخاب مي کند و با فروموني که از خود بر جاي مي گذارد، آن را در مسير مذکور تقويت مي نمايد

 هوشمندی توده‌ای( Swarm Intelligence) :

AS (Ant System) یا سیستم توده ای مجموعه ای از عامل ها که با یکدیگر بصورت مستقیم ( سیگنال ، علائم و . . . ) یا بصورت غیر مستقیم  از طریق تأثیر گذاری در محیط در تماسند . و از جمله مسائل مهم در مسئله مسیریابی در شبکه های کامپیوتری می باشد.

يك توده(Swarm) عبارت است از مجموعه‌ای از عامل‌ها(موجودات) كه با يكديگر يا به صورت مستقيم (كلمات، سيگنال‌ها، علائم...) يا به صورت غير مستقيم (از طريق تأثيرگذاری در محيط ) در تماس‌اند و همگی يك مسئله را به صورت گسترده حل می‌كنند.

عامل هوشند(Intelligent Agent) موجودي است که از طريق حسگر ها قادر به درک پيرامون خود بوده و از طريق تاثير گذارنده ها مي تواند روي محيط تاثير بگذارد.

الگوريتم کلوني مورچه الهام گرفته شده از مطالعات و مشاهدات روي کلوني مورچه هاست. اين مطالعات نشان داده که مورچه ها حشراتي اجتماعي هستند که در کلوني ها زندگي مي کنند و رفتار آنها بيشتر در جهت بقاء کلوني است تا درجهت بقاء يک جزء از آن. يکي از مهمترين و جالبترين رفتار مورچه ها، رفتار آنها براي يافتن غذا است و بويژه چگونگي پيدا کردن کوتاهترين مسير ميان منابع غذايي و آشيانه. اين نوع رفتار مورچه ها داراي نوعي هوشمندي توده اي است که اخيرا مورد توجه دانشمندان قرار گرفته است. بايد تفاوت هوشمندي توده اي(کلوني) و هوشمندي اجتماعي را روشن کنيم

در هوشمندي توده اي عناصر رفتاري تصادفي دارند و بين آن ها هيچ نوع ارتباط مستقيمي وجود ندارد و آنها تنها بصورت غير مستقيم و با استفاده از نشانه ها با يکديگر در تماس هستند. مثالي در اين مورد رفتار موريانه ها در لانه سازيست. فرآيند ساخت لانه توسط موريانه ها مورد توجه دانشمندي فرانسوي به نام گرس قرار گرفت. موريانه ها براي ساخت لانه سه فعاليت مشخص از خود بروز مي دهند. در ابتدا صدها موريانه به صورت تصادفي به اين طرف و آن طرف حرکت مي کنند. هر موريانه به محض رسيدن به فضايي که کمي بالاتر از سطح زمين قرار دارد شروع به ترشح بزاق مي کنند و خاک را به بزاق خود آغشته مي کنند. به اين ترتيب گلوله هاي کوچک خاکي با بزاق خود درست مي کنند. عليرغم خصلت کاملا تصادفي اين رفتار، نتيجه تا حدي منظم است. در پايان اين مرحله در منطقه اي محدود تپه هاي بسيار کوچک مينياتوري از اين گلوله هاي خاکي آغشته به بزاق شکل مي گيرد. پس از اين، همه تپه هاي مينياتوري باعث مي شوند تا موريانه ها رفتار ديگري از خود بروز دهند. در واقع اين تپه ها به صورت نوعي نشانه براي موريانه ها عمل مي کنند. هر موريانه به محض رسيدن به اين تپه ها با انرژي بسيار بالايي شروع به توليد گلوله هاي خاکي با بزاق خود مي کند. اين کار باعث تبديل شدن تپه هاي مينياتوري به نوعي ستون مي شود. اين رفتار ادامه مي يابد تا زماني که ارتفاع هر ستون به حد معيني برسد. در اين صورت موريانه ها رفتار سومي از خود نشان مي دهند. اگر در نزديکي ستون فعلي ستون ديگيري نباشد بلافاصله آن ستون را رها مي کنند در غير اين صورت يعني در حالتي که در نزديکي اين ستون تعداد قابل ملاحظه اي ستون ديگر باشد، موريانه ها شروع به وصل کردن ستونها و ساختن لانه مي کنند.

تفاوتهاي هوشمندي اجتماعي انسان با هوشمندي توده اي موريانه را در همين رفتار ساخت لانه مي توان مشاهده کرد. کارگران ساختماني کاملا بر اساس يک طرح از پيش تعيين شده عمل مي کنند، در حالي که رفتار اوليه موريانه ها کاملا تصادفي است. علاوه بر اين ارتباط مابين کارگران ساختماني مستقيم و از طريق کلمات و ... است ولي بين موريانه ها هيچ نوع ارتباط مستقيمي وجود ندارد و آنها تنها بصورت غير مستقيم و از طريق نشانه ها با يکديگر در تماس اند. گرس نام اين رفتار را Stigmergie گذاشت، به معني رفتاري که هماهنگي مابين موجودات را تنها از طريق تغييرات ايجاد شده در محيط ممکن مي سازد.

 مساله مورچه ها و رفتار آنها :

مورچه ها همواره فاصله میان خانه خود و محل هایی که غذا در آنها وجود دارد را طی می کنند.  این مساله جالبی است که آنها معمولا کوتاهترین مسیر را هم به مرور زمان پیدا می کنند. مطالعه دانشمندان نشان می دهد که مورچه ها در مسیر خود ماده شیمیایی از مشتقات فرمالین بر جای می گذارند این ماده به مرور زمان تبخیر می شود هر چه تعداد مورچه بیشتری از یک مسیر بگذرند بوی بیشتری روی آن مسیر باقی می ماند. مورچه ها معمولا به سمتی می روند که بوی بیشتری دارد. از آنجا که در مسیر های طولانی تر تبخیر بیشتری صورت می گیرد و در مسیر های کوتاهتر تبخیر کمتر بنابراین به مرور زمان احتمال انتخاب راههای کوتاهتر بیشتر می شود. این پدیده و رفتار مورچه ها را کمک می کند تا راه کوتاهتر را انتخاب کنند بدون نیاز به این که هر مورچه الگوریتم تصمیم گیری پیچیده ای داشته باشد. در شبکه  شما باید این رفتار مورچه ها را در یک محیط شبیه سازی  کنید.

پس شبکه یک Swarm است که اجزاء آن دیگر به منافع شخصی نمی اندیشند. در یک شبکه منافع شخصی در گرو تامین منافع جمع است. لذا منفعت جمع می شود هدف. هر عضو می کوشد تا منافع دیگری را تامین کند. پس در ازای کوچکترین حرکت فردی اش برای منافع جمع فوج عظیمی از منافع توسط جمع برایش فراهم می آید.

وقتی بحث شبکه ها پیش می آید کمترین اتفاقی که در آن می افتد بحث انتقال تجربه، دانش و اطلاعات است. ما در هر شرایطی در یکی از حالات زیر به سر می بریم.

1-    غفلت از غفلت:

ما از چیزی آگاهی نداریم و از این عدم آگاهی نیز بی اطلاعیم. شبکه وظیفه خود خواهد دانست که برای تامین منافع جمع شما را آگاه سازد.

2-    غفلت از آگاهی:

ممکن است ما آگاهی خوبی را نیز داشته باشیم اما به هر دلیل در مسیری قدم برداریم که نتیجه مورد نظرمان عاید نشود. شبکه به دلیل اشراف اطلاعاتی که از اعضای خود به دست آورده به راحتی می تواند ما را به بهترین مسیر برای به ثمر رسیدن آگاهی مان هدایت کند.

3-    آگاهی از غفلت:

اگر بدانیم که چه چیز هایی را نمی دانیم شبکه راهی است میانبر برای جبران نادانسته هایمان.

4-    آگاهی از آگاهی

در چنین شرایطی از توان و دانش خود برای تقویت شبکه به کار خواهیم برد. و تقویت شبکه تقویت ما خواهد بود.

در شبکه شدن مهم است که هدفمان از شبکه شدن چیست؟ با چه کسانی شبکه می شویم و اینکه چگونه باید شبکه شویم.

شبکه محوری چیست؟

بوئینگ 787 مثال خوبی برای توضیح این واقعیت است. 787 با آن تکنولوژی پیشرفته ای که دارد دقیقا با شیوه شبکه محوری ساخته شده است. بوئینگ هیچگاه نمی تواند این محصول را تولید کند. هر بخش آن در 42 کمپانی  مختلف در سرتاسر دنیا تولید می شود. فرایند تولید این محصول شبکه ای پیچیده از مهندسی سیستم است که در بوئینگ مدیریت می گردد.

مجموعه بوئینگ مجموعه ای از شبکه ها را به وجود آورده است که هر بخش از کار در گوشه ای از جهان تولید می شود و با یک مهندسی سیستم کارامد محصولی با فناوری پیچیده را تولید می کند و این در ضمن آن است که ریسک کار هم چون کار در شبکه انجام می شود به شدت کاهش می یابد.

ریسک چیزی جز ابهامات و نادانسته ها نیست. پس ریسک در شبکه توزیع شده و کاهش می یابد.

در شبکه:

·        المانها باید استقلالشان را حفظ کنند

·        المانها باید بتوانند همکاری متقابل را در شبکه انجام دهند. و این مهم با عاملهایی اتفاق می افتد که وجوه اشتراک المانها را شامل می شود.

·        جغرافیا معنا ندارد

اگر شبکه را شبکه محور تعریف کنیم:

·        پایداری سیستمی بیشتر است

·         تعامل بیشتر است

·        وفق پذیری هم بیشتر است

شبکه ها دو نوعند

·        یا فیزیک دارند مثل انسانها

·        یا فیزیک ندارد مثل اطلاعات شبکه شده

زمانی که هر دو را با هم داشته باشیم به نوعی به هم کمک می کند و موجب ایجاد یک شبکه جامع می شود.

شاید بتوان کل مسئله شبکه و شبکه سازی را در این جمله حضرت علی (ع) خلاصه کرد.

امام علی (ع)

ای مالک در اموری که واقیت آن بر تو روشن نیست دانایان را جمع کن با آنها به بحث و بررسی و اقناع پرداز آنگاه نظری که مورد اتفاق دانایان مسلمین است را به مرحله اجرا گذار.

ای مالک : عامل ایجاد کننده و راه انداز شبکه

اموری که واقیت آن بر تو روشن نیست: هدف از ایجاد شبکه (Knowledge sharing)

جمع کن: ایجاد شبکه

با آنها به بحث و بررسی و اقناع پرداز: پردازش شبکه ای

نظری که مورد اتفاق است: در شبکه نظر جمع مهم است

دانایان مسلمین: نودهای شبکه باید دارای خصوصیاتی باشند

به مرحله اجرا گذار: شبکه شدن حتما باید نتیجه ای داشته باشد

برگرفته از سخنراني دكتر جبار رشيدي

به قلم سید محمد خامسی